ไม่ว่าคุณจะเป็นพ่อแม่มือใหม่ หรือผู้ปกครองที่เลี้ยงบุตรหลานจนชินแล้ว แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าการเลี้ยงดูให้สุขภาพจิตของเด็กแข็งแรงนั้นยังคงเป็นเรื่องที่ผู้ใหญ่อย่างเรา ๆ ต้องให้ความสำคัญอยู่เสมอ เพราะครอบครัวคือผู้วางรากฐานทางอารมณ์และจิตใจให้กับเด็ก ๆ เปรียบเสมือนคำพูดที่ว่า “สุขภาพจิตดีเริ่มต้นได้จากครอบครัว”

หัวใจของเด็กคนหนึ่งก็เหมือนสวนดอกไม้ที่ต้องการการดูแลอย่างพิถีพิถัน แต่ละความคิด อารมณ์ และประสบการณ์ ล้วนเป็นปุ๋ยที่จะทำให้เด็ก ๆ เหล่านี้เติบโตไปเป็นดอกไม้ที่สวยงามและแข็งแกร่ง ดังนั้น พ่อแม่ยุคใหม่ต้องตระหนักถึงความสำคัญของพัฒนาการทางอารมณ์และจิตใจของลูกน้อยอย่างรอบด้าน

• เด็กที่มีสุขภาพจิตดีจะมีลักษณะสำคัญดังนี้ มีความมั่นใจ สามารถควบคุมอารมณ์ได้ มีทักษะทางสังคม และมีความอยากรู้อยากเห็น
• พ่อแม่สามารถส่งเสริมสุขภาพจิตของเด็กได้ด้วย 7 วิธีหลัก ได้แก่ การสื่อสารเชิงบวก การส่งเสริมความมั่นใจ การสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยทางอารมณ์ การจัดการความเครียด การสนับสนุนทางสังคม การปลูกฝังความยืดหยุ่นทางอารมณ์ และการสร้างความตระหนักรู้ทางอารมณ์
• วิธีดูแลสุขภาพจิตของเด็กไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว แต่เป็นกระบวนการที่ต้องปรับเปลี่ยนและยืดหยุ่นตามพัฒนาการของเด็ก โดยมีหลักสำคัญคือ การเข้าใจ เคารพในความเป็นตัวตน และสร้างพื้นที่ปลอดภัยให้เด็กได้เรียนรู้และค้นพบตัวเอง

การประเมินสุขภาพจิตของเด็กอาจฟังดูซับซ้อน แต่จริง ๆ แล้วเป็นเรื่องที่ผู้ปกครองทุกคนสามารถทำได้ หากรู้จักสังเกตพฤติกรรมและอารมณ์ของลูกในชีวิตประจำวัน โดยเด็กที่มีสุขภาพจิตดีจะมีลักษณะและพฤติกรรมดังนี้

• มีความมั่นใจในตัวเอง และสามารถแสดงอารมณ์ได้อย่างเหมาะสม
• มีความยืดหยุ่นทางอารมณ์ สามารถรับมือกับความทุกข์หรือความผิดหวังได้
• มีทักษะทางสังคมที่ดี สามารถสร้างความสัมพันธ์กับผู้อื่นได้อย่างราบรื่น
• มีความอยากรู้อยากเห็นและกระตือรือร้นที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ
• แสดงความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นและสามารถควบคุมอารมณ์ตนเองได้

การสื่อสารเชิงบวกกับลูกถือเป็นวิธีดูแลสุขภาพจิตของเด็กอันดับต้น ๆ ที่ไม่ควรมองข้าม โดยพ่อแม่ควรฝึกฝนการสร้างบทสนทนาที่เปิดกว้าง รับฟังความรู้สึกของลูก และให้กำลังใจอย่างจริงใจ เช่น การมานั่งคุยกันว่าเกิดอะไรขึ้น และเราจะแก้ปัญหานี้อย่างไร แทนที่จะตำหนิหรือวิพากษ์วิจารณ์ในเรื่องที่ลูกทำผิด เพื่อสร้างความไว้วางใจและเปิดโอกาสให้ลูกกล้าแสดงออกทางอารมณ์อย่างอิสระ

ความมั่นใจเปรียบเสมือนเกราะป้องกันทางจิตใจที่ช่วยให้เด็กสามารถเผชิญกับความท้าทายต่าง ๆ ได้อย่างเข้มแข็ง ซึ่งพ่อแม่สามารถเพาะบ่มความมั่นใจให้กับลูกได้ด้วยการชื่นชมความพยายามและความมุ่งมั่น สนับสนุนให้ลูกตัดสินใจด้วยตนเองในเรื่องเล็ก ๆ เพื่อฝึกทักษะความเป็นผู้นำ รวมถึงเปิดโอกาสให้ลูกค้นหาและพัฒนาความสนใจและความถนัดของตนเอง วิธีส่งเสริมความมั่นใจในตัวเองของเด็กในลักษณะนี้จะช่วยให้พวกเขารู้สึกถึงคุณค่าในตัวเองมากขึ้น

ครอบครัวเป็นโรงเรียนแห่งแรกที่มีผลต่ออารมณ์และจิตใจของเด็กเป็นอย่างมาก ดังนั้น การสร้างบรรยากาศที่อบอุ่น เปิดกว้าง และปลอดภัยทางอารมณ์จึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง โดยพ่อแม่ควรสร้างพื้นที่ที่ลูกรู้สึกว่าสามารถแสดงความรู้สึกได้อย่างอิสระ และไม่ต้องกลัวการถูกตัดสิน เพราะมีพ่อแม่ที่คอยรับฟังด้วยความเข้าใจ ให้ความรัก ความอบอุ่น และการสนับสนุนอย่างสม่ำเสมอ การมีปฏิสัมพันธ์เชิงบวกภายในครอบครัวจะช่วยสร้างความมั่นคงทางอารมณ์และความไว้วางใจ ทำให้สุขภาพจิตของเด็กดีขึ้นได้

การเรียนรู้การจัดการอารมณ์เป็นอีกหนึ่งทักษะชีวิตที่สำคัญ พ่อแม่สามารถสอนลูกให้เข้าใจและควบคุมอารมณ์ได้ผ่านวิธีการง่าย ๆ เช่น การฝึกหายใจลึก เทคนิคการผ่อนคลาย การวาดรูป การเล่นกีฬา หรือทำกิจกรรมที่ชื่นชอบ เปิดโอกาสให้ลูกได้ระบายความรู้สึก สอนให้รู้จักแยกแยะและเข้าใจอารมณ์ของตนเอง รวมถึงหาวิธีจัดการกับความรู้สึกเหล่านั้นอย่างเหมาะสม เพื่อช่วยให้เด็กมีภูมิคุ้มกันทางจิตใจที่แข็งแกร่ง

หากต้องการให้ลูกสามารถใช้ชีวิตร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข ก็ต้องสอนให้พวกเขารู้จักทักษะทางสังคม โดยพ่อแม่ควรเปิดโอกาสให้ลูกได้เรียนรู้และฝึกฝนทักษะดังกล่าวผ่านการทำกิจกรรมร่วมกับผู้อื่น เช่น การเข้าร่วมกิจกรรมกลุ่ม การเล่นกับเพี่อน ๆ หรือการเข้าร่วมชมรมตามความสนใจ เพื่อให้เด็กได้ฝึกการสื่อสาร การเข้าใจอารมณ์ของผู้อื่น การแบ่งปัน และการทำงานร่วมกัน ซึ่งเป็นวิธีดูแลสุขภาพจิตของเด็ก ให้พวกเขาสามารถใช้ทักษะทางอารมณ์และสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ความยืดหยุ่นทางอารมณ์เป็นความสามารถในการปรับตัวและฟื้นคืนจากความยากลำบากทางความรู้สึก ซึ่งพ่อแม่สามารถช่วยพัฒนาทักษะนี้ให้กับลูกด้วยการสอนให้มองความล้มเหลวเป็นโอกาสในการเรียนรู้ ไม่ตำหนิตนเอง และหาวิธีแก้ปัญหาด้วยความคิดเชิงบวก เช่น การเล่านิทาน การสอนประสบการณ์ชีวิต และการยกตัวอย่างการจัดการกับปัญหาต่าง ๆ ในชีวิต เพื่อช่วยให้เด็กพัฒนาภูมิคุ้มกันทางอารมณ์ได้ดีขึ้น

อีกหนึ่งเคล็ดลับพ่อแม่ยุคใหม่เลี้ยงลูกให้สุขภาพจิตดี คือ การสอนให้เด็กรู้จักและเข้าใจอารมณ์ของตนเอง โดยพ่อแม่ควรช่วยให้ลูกสามารถระบุ เข้าใจ และจัดการกับอารมณ์ต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม ผ่านการสนทนา การสะท้อนความรู้สึก และการฝึกสติ เพื่อให้เด็กรู้จักวิธีจัดการกับความรู้สึกที่ซับซ้อนและพัฒนาสุขภาพจิตที่ดี

อย่างไรก็ตาม วิธีดูแลสุขภาพจิตของเด็กไม่มีสูตรสำเร็จตายตัว หากแต่เป็นกระบวนการที่ต้องปรับเปลี่ยนและยืดหยุ่นอยู่ตลอดเวลาตามพัฒนาการและบุคลิกของลูก บางครั้งเด็กอาจต้องการความใกล้ชิด บางครั้งก็ต้องให้พื้นที่แก่พวกเขา บางครั้งพ่อแม่ต้องเป็นที่ปรึกษา และบางครั้งก็ต้องเป็นเพียงผู้รับฟัง แต่สิ่งสำคัญคือการเน้นความเข้าใจ การเคารพในความเป็นตัวตน และการสร้างพื้นที่ปลอดภัยภายในบ้านเป็นหลัก เพื่อเปิดโอกาสให้เด็กได้เรียนรู้ ค้นพบตัวเอง และเติบโตอย่างมีความสุข